رای غیابی در جرایم حق اللهی

تبصره ۳ ماده ۴۰۶ قانون آیین دادرسی کیفری بیان نموده است که جرایمی که جنبه حق اللهی دارند در صورتی که محتویات پرونده و مدارکی که در پرونده موجود است نتواند مجرم بودن متهمی را اثبات کند و ضروری نباشد که از متهم تحقیقات کامل انجام شود دادگاه می‌تواند بدون این که متهم حاضر شود رای صادر کند و رای صادره رای برائت است.

در غیر این موارد باید پرونده باز بماند تا به متهم دسترسی پیدا شود اما در صورتی که پرونده در دادسرا تشکیل می‌شود و در حال رسیدگی اگر شرایط موجود مربوط به این تبصره در رسیدگی وجود داشته باشد باید نسبت به آن قرار موقوفی تعقیب صادر شود و در صورتی که مجرمیت برای بازپرس احراز گردد و بازپرس متوجه مجرم بودن متهم شود دو نظر متفاوت در این زمان در خصوص این امور وجود دارد:

 یکی این که برخی معتقد می‌باشند باید پرونده را باز نگه داریم تا به متهم دسترسی پیدا شود و افراد دیگر معتقدند که بازپرس می‌تواند کیفرخواست و قرار جلب دادرسی صادر کند برای متهمی که غایب است ولی در مرحله دادگاه باید پرونده باز نگه داشته شود تا به متهم دسترسی پیدا شود و یا رای برائت برای متهم صادر شود:

تعارض میان ماده ۳۵۰ به ماده ۴۰۶ قانون آیین دادرسی کیفری در خصوص آرای غیابی

ماده ۳۵۰ به ظاهر بیان نموده که اگر موضوع جرم بندهای الف ب پ ت ماده ۳۰۲ باشد باید حتماً متهم حضور پیدا کند تا به جرم رسیدگی شود یعنی در صورتی که متهم وکیل داشته باشد یا نداشته باشد باز هم حضور متهم ضروری است و در صورتی که متهم وکیل نداشت باید برای او وکیل تسخیر بگیریم اما در سایر موارد نبود متهم نمی‌تواند مانع رسیدگی شود و حتی اگر وکیل داشته باشد می‌تواند او به پرونده وجود داشته باشد و در پرونده رسیدگی انجام شود و فرقی نمی‌کند که موضوع پرونده جنبه حق اللهی داشته باشد مانند حدود یا شامل سایر موضوعات باشد مثل حدودی که حق الناسی هستند یا جرایمی که موجودات آن ها قصاص یا دیه می‌باشد.

رویه عملی در خصوص جرایم ماده ۳۰۲ بند الف تا  ت در دادگاه غیابی

اگر متهم در جلسه دادرسی حاضر نشود رسیدگی در دادگاه کیفری ۱ انجام شده و رای هم صادر می‌شود و حتی در ماده ۴۰۶ قانونگذار بیان نموده که رای غیابی در چنین مواردی می‌تواند در غیر از حدود به نحو مطلق بیان شود در واقع در کلیه جرایم در صورتی که حدود نباشد رای دادگاه غیابی صادر می‌شود.

نحوه رسیدگی به متهم اگر او فراری و یا در دسترس نباشد چگونه است؟

در صورتی که متهم متواری باشد یا در دسترس نباشد و امکان این که او را جلب کنیم هم وجود نداشته باشد

در چنین شرایطی دادگاه در غیاب متهم می‌تواند رسیدگی نماید از مطابق ماده ۳۵۰ از یک طرف عدم حضور متهم در بندهای مذکور چه وکیل داشته باشند چه نداشته باشند امکان حضور وکیل وجود ندارد و از طرف دیگر مطابق ماده ۴۰۶ و ۳۹۴ رسیدگی را حتی بدون حضور متهم ادامه دهد و رای غیابی صادر کند باید بدانیم که در بندهای الف تا ت ماده ۳۰۲ و در ماده ۳۵۰ بیان نموده که دادگاه موظف می‌باشد غیر از متهم وکیل متهم خود او را نیز در جلسه دعوت کند و اگر فرد دارای وکیل می‌باشد. 

در خصوص بندهای الف تا ت ماده ۱۰۲ حتماً باید خود متهم را هم دعوت نماییم تا در جلسه رسیدگی در حضور داشته باشد و از خود دفاع کند اما در سایر موارد این که به وکیل ابلاغ بزنیم کفایت می‌کند مگر در خصوص محدوده ماده ۳۹۴ که متهم متواری می‌باشد و به او دسترسی نداریم و در نتیجه نمی‌توانیم متهم را احضار کنیم. 

در صورتی که ماده ۳۰۲ حضور متهم برای جلسات دادگاه لازم و ضروری می باشند بعد از دعوت کردن او،اگر متهم در جلسات حاضر نشود ماده ۴۰۶ بیان می‌کند که در چه مواردی برای غیابی صادر شود و در چه مواقعی رای حضوری بنابراین ماده ۳۵۰ صرفاً شرایط تشکیل جلسه را بیان می‌کند و ماده ۴۰۶ شرایط صدور رای را گفته است که با همدیگر متفاوت هستند.

اداره حقوقی در سال ۹۵ در خصوص در دادگاه کیفری غیابی

اداره حقوقی نظریه‌ای در این خصوص ارائه داده است مطابق نظریه صدر ماده ۳۰۵ در خصوص جرایم بندهای الف تا ت ماده ۳۰۲ می‌باشد که مطابق ماده ۳۴۸ حضور وکیل متهم برای تشکیل جلسات و ضروری است. 

اما کافی نمی‌باشد و باید خود متهم هم شخصاً حاضر شود که اگر وکیل معرفی نکند در این مواقع باید حتماً برای او وکیل تسخیری تعیین شود و فرقی نمی‌کند که وکیل تسخیری باشد یا تعیینی به هر حال باید در جلسه دادگاه حاضر شود.

استثنا:

اما استثنایی دارد و آن استثنایی است که متهم متواری باشد و دسترسی به وی ممکن نباشد در این زمان مطابق ماده ۳۹۴ در غیاب متهم، بعد از رسیدگی حاضر شود و در صورتی که در دادگاه در حضور متهم و برای رسیدگی ضروری تشخیص ندهد می‌توانیم به صورت غیابی به این پرونده رسیدگی کنیم 

رویه عملی معمولاً در خصوص رای برائت نسبت به صدور رای غیابی

 رای برائت رای حضوری است و نیازی به صدور رای غیابی وجود ندارد چرا که امکان واخواهی در رای برائت وجود ندارد در واقع متهمی که از مجازات و جرم بری شده است نیازی به اعتراض و واخواهی ندارد اما این امر در رویه قضایی باید بدانیم که کمی متفاوت است و قضات محترم در این خصوص نظرات متفاوتی دارند.

برخی از آن ها صرفاً مرحله دادگاه را برای حضوری یا غیابی صادر شدن رای ملاک عمل قرار می‌دهند و برخی نیز مرحله دادسرا و دادگاه را ملاک قرار می‌دهند یعنی در صورتی که متهم در دادسرا حاضر شد ولی در دادگاه حاضر نشد رای صادره حضوری حساب می‌شود و در صورتی که در دادسرا حاضر نشود و در دادگاه حاضر شود رای صادره حضوری محسوب می‌شود یعنی حضور متهم در هر یک از این مراحل موجب صدور رای حضوری خواهد شد که در رویه معمولاً بدین شکل است که دادسرا و دادگاه هر دو ملاک عمل قرار خواهند گرفت و این طور نیست که فقط باید متهم در دادگاه حاضر شود تا رای غیابی نشود رای واخواهی غیابی است یا حضوری.

رای صادره در مرحله ی واخواهی غیابی است یا حضوری؟ 

این نکته را بدانیم که اعتراض واخواهی انجام شد و در خصوص رای غیابی بعد از این که جلسه واقعی تشکیل می‌شود چه متهم در جلسه حاضر شود و دفاع کند و یا حاضر نشود و دفاع نکند و یا حاضر نشود و دفاع انجام دهد در هر صورت رای صادره در محل واخواهی حضوری می‌باشد و دیگر غیابی نیست. 

زیرا تقاضای واقعی متهم یک لایحه دفاعیه محسوب شده و مثل این است که او حضور پیدا کرده و از خود دفاع کرده است و در واقع فرصت دفاع برای متهم فراهم بوده است و او خود انتخاب نموده است که حاضر نشود.